Nếu bạn từng dành nhiều ngày, thậm chí cả vài tháng để hoàn thành một dự án hay nghiên cứu STEM, bạn sẽ hiểu đó là một quá trình dài của sự nỗ lực và sáng tạo không ngừng nghỉ. Một đoạn ngắn trong bài luận hay một vài dòng giới thiệu trong danh sách hoạt động ngoại khóa thường không đủ để cho thấy hành trình mà bạn đã trải qua trong thực tế. Đó là lý do ngày càng nhiều học sinh lựa chọn xây dựng hồ sơ STEM để ghi lại và chia sẻ về những dự án và thành tích của mình. STEM Portfolio không chỉ là nơi trưng bày thành quả, mà còn là nơi để bạn chia sẻ về đam mê, phản ánh kỹ năng, và câu chuyện cá nhân.
Học Sinh Trong Lớp Luyện Thi ACSL Của Aralia Có Cơ Hội Giành Giải Thưởng Cao Hơn
Dù bạn đang chuẩn bị nộp hồ sơ du học, ứng tuyển các chương trình nghiên cứu, hay đơn giản chỉ muốn theo dõi sự phát triển của bản thân, hồ sơ STEM đều đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ sự phát triển của bạn. Trong bài hướng dẫn này, Aralia sẽ cùng bạn tìm hiểu STEM Portfolio là gì, nên bao gồm những nội dung gì, những công cụ nào có thể hỗ trợ bạn tạo hồ sơ STEM dễ dàng, và cách sắp xếp dự án để hồ sơ trở nên nổi bật hơn.
STEM Portfolio là gì?
Hãy hình dung STEM Portfolio (hồ sơ STEM) như nền tảng cá nhân để bạn giới thiệu tất cả những thành tích học thuật hoặc dự án cá nhân liên quan đến lĩnh vực STEM mình đang theo đuổi. Thông thường, hồ sơ này có thể được trình bày dưới dạng một website, blog cá nhân, tài liệu dạng pdf hoặc bản trình chiếu để giúp người xem hiểu và hình dung rõ ràng về những dự án bạn đã thực hiện và thành tích mà bạn đã đạt được.
Thay vì chỉ nói “Tôi quan tâm đến khoa học máy tính,” bạn có thể chia sẻ về quá trình bạn lập trình một website để giúp ba mẹ bán hàng, Thay vì chỉ liệt kê “Câu lạc bộ Sinh học” như một hoạt động ngoại khóa trong hồ sơ du học, bạn có thể chia sẻ cụ thể hơn về các dự án của câu lạc bộ như hội chợ khoa học bạn góp sức tổ chức kèm theo các hình ảnh, bài học bạn rút ra được sau quá trình tổ chức.
Khác với bài luận hay mục thông tin hoạt động ngoại khóa trong hồ sơ, STEM Portfolio cho phép bạn chia sẻ về toàn bộ hành trình: từ lên ý tưởng, những thách thức, sai lầm bạn đã trải qua cho đến những bước đột phá trong hành trình của mình. Có thể nói STEM Portfolio sẽ đem đến cho người đọc cái nhìn tổng quan nhất về không chỉ sự yêu thích và đam mê của bạn với ngành mà cả sự cố gắng, trí tò mò, tinh thần đam mê học hỏi để phát triển trong lĩnh vực STEM bạn muốn theo đuổi.
Để đảm bảo hồ sơ STEM của bạn liệt kê đủ các hoạt động và thành tích liên quan đến ngành thì bạn nên bắt đầu tạo hồ sơ từ sớm để ghi lại những thông tin này. Dưới đây là hướng dẫn và gợi ý từ Aralia để bạn có thể dễ dàng tạo STEM Portfolio của riêng mình.
Các nền tảng tạo STEM Portfolio cho người mới bắt đầu
Bạn không cần có khả năng thiết kế chuyên nghiệp hay năng khiếu nghệ thuật để có thể xây dựng STEM Portfolio thành công. Hãy thử tham khảo những nền tảng dưới đây để bắt đầu. Đây đều là những nền tảng miễn phí, quen thuộc và dễ sử dụng cho người mới bắt đầu:
Phù hợp nhất cho: người không có kỹ năng lập trình, cần thiết lập website trong thời gian ngắn
Lý do nên dùng: Giao diện kéo–thả đơn giản, tích hợp trực tiếp với hệ thống lưu trữ Google Drive.
Điểm cộng: Dễ dàng chia sẻ với mọi người xung quanh như cố vấn học thuật hay tới trường bạn dự định ứng tuyển
Phù hợp nhất cho: Quản lý nhiều dự án hoặc xây dựng hồ sơ trực tuyến.
Lý do nên dùng: Hỗ trợ nhiều định dạng từ văn bản, hình ảnh, liên kết, cơ sở dữ liệu, và nhiều định dạng khác.
Điểm cộng: Miễn phí cho sinh viên, có sẵn mẫu thiết kế (template) giúp bạn bắt đầu dễ dàng.
Phù hợp nhất cho: Hồ sơ lập trình (coding portfolio).
Lý do nên dùng: Lưu trữ và chia sẻ mã nguồn có tài liệu hướng dẫn rõ ràng.
Điểm cộng: Có thể sử dụng GitHub Pages để biến mã nguồn của bạn thành một website miễn phí.
4. Canva hoặc Adobe Express
Phù hợp nhất cho: Dự án có yếu tố hình ảnh hoặc bài trình bày dạng infographic.
Lý do nên dùng: Dễ dàng thiết kế đồ họa và bài thuyết trình chuyên nghiệp trên internet mà không cần tải phần mềm thiết kế chuyên nghiệp về trên máy tính.
Điểm cộng: Cung cấp hàng trăm mẫu thiết kế miễn phí cho infographic, poster và bài thuyết trình.
Phù hợp nhất cho: Lưu trữ và trình chiếu các dự án lập trình trực tiếp trên trình duyệt.
Lý do nên dùng: Người xem có thể trải nghiệm và tương tác với mã (code) của bạn trực tuyến mà không cần tải xuống.
Điểm cộng: Rất hữu ích cho phát triển web và thử nghiệm các ý tưởng mới.
Điều Gì Tạo Nên Một Dự Án STEM Nổi Bật?
Một dự án STEM nổi bật thường được xác định bởi ba yếu tố chính: tính sáng tạo, quy trình giải quyết vấn đề rõ ràng, và chiều sâu trong việc thực hiện.
- Tính sáng tạo (Originality): Dự án cần giải quyết một vấn đề hoặc thách thức thực tế theo cách mới mẻ, độc đáo, thay vì chỉ lặp lại các giải pháp đã có.
- Quy trình giải quyết vấn đề (Problem-solving process): Dự án cần được trình bày có hệ thống và có minh chứng rõ ràng, thể hiện cách bạn xác định vấn đề, xây dựng giả thuyết, thử nghiệm ý tưởng, và cải thiện thiết kế hoặc mã lập trình dựa trên kết quả.
- Chiều sâu trong việc thực hiện (Depth in execution): Dự án cần được thực hiện một cách kỹ lưỡng để đem lại giá trị thực sự, bạn cần cho thấy quá trình nghiên cứu, thử nghiệm để xây dựng giải pháp, phân tích góp ý và phản hồi, từ đó đi đến kết quả cuối cùng.
Trong STEM Portfolio của mình, bạn nên chọn những dự án thể hiện đầy đủ ba yếu tố trên. Dưới đây là ví dụ về các loại dự án STEM tiêu biểu:
- Phát triển phần mềm: Ứng dụng giải quyết vấn đề thực tế, công cụ tăng năng suất, hoặc trò chơi điện tử với cơ chế độc đáo.
- Kỹ thuật và robot: Cánh tay robot, thiết bị tự động trong nhà, hoặc máy bay không người lái (drone) có tính năng tùy chỉnh.
- Khoa học máy tính và trí tuệ nhân tạo (AI): Mô hình học máy dự đoán xu hướng, chatbot, hoặc đoạn mã tự động hóa các công việc tốn thời gian.
- Kỹ thuật hàng không hoặc cơ khí: Mô hình tuabin gió, cấu trúc kỹ thuật được kiểm tra bằng hệ thống mô phỏng, hoặc thiết kế máy bay cỡ nhỏ.
- Dự án liên ngành hoặc độc lập: Các sáng tạo kết hợp STEM và nghệ thuật, hoặc khai thác sở thích cá nhân như phát minh hướng đến sự phát triển bền vững.
Những dự án này có thể đến từ qtrường học, hoạt động ngoại khóa, hoặc sáng kiến cá nhân, điều quan trọng nhất là chúng cần phản ánh tinh thần tò mò và niềm đam mê học hỏi của bạn.
Những Yếu Tố Cần Có Trong Hồ Sơ STEM (STEM Portfolio)
Lưu ý: Một số nền tảng có thể có cách sắp xếp thông tin khác nhau, tuy nhiên, thứ tự nội dung được gợi ý dưới đây vẫn nên được giữ nguyên để đảm bảo tính logic và hiệu quả trình bày.
1. Trang Chủ (Homepage)
Bắt đầu hồ sơ của bạn bằng một phần giới thiệu ngắn gọn. Trong 2–3 câu, hãy mô tả:
- Điều gì khiến bạn hứng thú với STEM (hoặc lĩnh vực bạn theo đuổi),
- Động lực thúc đẩy bạn học hỏi,
- Và những vấn đề bạn muốn giải quyết trong tương lai.
Hãy thể hiện rõ tính cách và đam mê của bạn, điều này giúp người xem cảm nhận được con người thật đằng sau các dự án.
Ví dụ: “Xin chào, mình là Mia, học sinh lớp 10 với niềm đam mê về khoa học máy tính và khoa học môi trường. Mình thích lập trình để giải quyết các vấn đề thực tế, chẳng hạn như tạo một ứng dụng đơn giản giúp theo dõi lượng nước và độ ẩm đất trong vườn. Hồ sơ này chia sẻ một số dự án yêu thích của mình và những điều mình đã học được trong quá trình thực hiện các dự án đó.”
2. Dự Án Tiêu Biểu (Tối thiểu 2–4 Dự Án)
Mỗi dự án bạn đưa vào nên được trình bày rõ ràng và có cấu trúc mạch lạc để người xem hiểu được quy trình thực hiện, tác động của dự án, cũng như vai trò của bạn đối với dự án đó.
Với mỗi dự án, hãy liệt kê những thông tin như:
- Tên và tóm tắt: Bạn đã tạo ra sản phẩm gì? Nó giải quyết vấn đề nào?
- Công nghệ sử dụng: Liệt kê ngôn ngữ lập trình, công cụ, thiết bị hoặc nền tảng lý thuyết được áp dụng.
- Mục tiêu hoặc vấn đề cần giải quyết.
- Quy trình và thách thức: Mô tả ngắn gọn cách bạn tiếp cận dự án, những khó khăn gặp phải và cách bạn vượt qua chúng.
- Kết quả và tác động: Trình bày kết quả đạt được, bài học rút ra, phản hồi của người dùng, hoặc các thành tích có thể định lượng được.
- Hình ảnh và phương tiện: Ảnh chụp màn hình, hình minh họa, sơ đồ, video hoặc liên kết đến bản dùng thử (demo) sẽ giúp dự án sinh động và thuyết phục hơn.
Ví dụ tiêu đề dự án:
- “Ứng dụng Theo Dõi Lượng Nước Tiêu Thụ”
- “Cảm Biến Độ Ẩm Đất Sử Dụng Arduino Cho Vườn Thông Minh”
- “Câu Lạc Bộ Khoa Học Augie: Buổi Thực Hành STEM Lab”
Hãy lựa chọn những dự án phù hợp với niềm đam mê và năng lực kỹ thuật của bạn, đồng thời thể hiện sự đa dạng trong hình thức của các dự án, có thể là bài tập trên lớp, dự án cá nhân hoặc hợp tác nhóm.
Phần Bổ Sung Quan Trọng – Làm Việc Nhóm và Lời Nhận Xét (Endorsements)
Nếu bạn làm việc cùng một nhóm, hãy nêu rõ vai trò và đóng góp cá nhân của bạn trong dự án. Bên cạnh đó, nếu có thể, hãy thêm trích dẫn ngắn/nhận xét từ giáo viên, cố vấn hoặc bạn cùng nhóm, những người có thể xác nhận cho nỗ lực và kỹ năng của bạn. Những lời nhận xét này giúp tăng độ tin cậy và chiều sâu cho hồ sơ STEM của bạn.
3. Kỹ Năng (Skills)
Liệt kê các công cụ kỹ thuật hoặc khoa học mà bạn có thể sử dụng thành thạo. Bao gồm:
- Ngôn ngữ lập trình: Python, HTML/CSS, v.v.
- Các thiết bị trong phòng thí nghiệm: kính hiển vi, Arduino, Raspberry Pi, v.v.
- Phần mềm: Excel, Tinkercad, GeoGebra, Scratch, v.v.
Để dễ đọc hơn, bạn nên nhóm các công cụ tương tự lại với nhau.
Ví dụ:
- Lập trình: Python, JavaScript, HTML, CSS
- Phần mềm: Canva, Google Sheets, Replit, Notion
- Dụng cụ khoa học: Cảm biến LabQuest, máy quang phổ (spectrometer), thước cặp điện tử
80% Học sinh Aralia dành giải thưởng tại các cuộc thi quốc tế
4. Sơ Yếu Lý Lịch (Resume)
Bạn có thể chia sẻ sơ yếu lý lịch cá nhân (resume) của mình trong STEM Portfolio. Bạn có thể dẫn link đến sơ yếu lý lịch của mình hoặc cho phép người xem hồ sơ STEM được tải xuống resume của bạn:
- Đảm bảo resume được cập nhật thường xuyên với các thành tích, kinh nghiệm và GPA mới nhất (nếu có liên quan).
- Thêm một ghi chú ngắn nêu rõ bạn đang tìm kiếm cơ hội nào (ví dụ: thực tập, cuộc thi, chương trình nghiên cứu, v.v.)
5. Thông Tin Liên Hệ (Contact Info)
Hãy cung cấp địa chỉ email mà bạn thường xuyên kiểm tra để trong trường hợp có người muốn liên hệ thì bạn sẽ có phản hồi kịp thời. Ngoài ra, bạn có thể thêm hồ sơ LinkedIn, tài khoản GitHub, hoặc các trang mạng xã hội được trường chấp thuận (đặc biệt nếu bạn chia sẻ các dự án học thuật trên đó).
Ví dụ:
- Email: yourname@gmail.com
- LinkedIn: linkedin.com/in/yourname
- GitHub: github.com/yourusername
Bạn cũng có thể thêm liên kết khác liên quan đến lĩnh vực học tập của mình, nhưng hãy giữ mục thông tin liên hệ này ngắn gọn và tập trung để tạo ấn tượng chuyên nghiệp.
Cách Trình Bày Trang Dự Án Cá Nhân
Để có thể chia sẻ đầy đủ nhất các thông tin về dự án của mình, hãy dành cho mỗi dự án một trang (hoặc không gian) riêng. Dưới đây là gợi ý cách trình bày mỗi trang dự án:
1. Tiêu đề và Thời gian thực hiện
- Đặt tiêu đề mô tả rõ ràng và dễ nhớ.
- Bao gồm tháng và năm, hoặc học kỳ mà bạn đã hoàn thành dự án.
Ví dụ: “Mô hình thử nghiệm theo dõi lượng nước – Tháng 3/2024”
2. Mục tiêu dự án
- Giải thích bạn đang cố gắng giải quyết, khám phá hoặc xây dựng điều gì trong dự án.
- Viết 2–3 câu để mô tả động lực và mục đích của dự án.
Ví dụ:
- “Mục tiêu của dự án này là tạo ra một ứng dụng giúp theo dõi và giảm lượng nước sử dụng trong vườn trường.”
- “Tôi muốn chế tạo một cảm biến đo độ ẩm đất để cây chỉ được tưới khi thật sự cần thiết.”
- “Dự án này nhằm chuẩn bị cho cuộc thi Hóa học Thực hành bằng cách luyện tập các thí nghiệm chính và cải thiện độ chính xác.”
3. Công cụ sử dụng
- Liệt kê các vật liệu, ngôn ngữ lập trình, thiết bị phòng thí nghiệm hoặc ứng dụng bạn đã sử dụng để thực hiện dự án.
- Điều này giúp người xem hiểu rõ hơn về phạm vi kỹ thuật và kỹ năng của bạn.
4. Quy trình thực hiện
Tóm tắt quy trình thực hiện dự án trong 4–6 gạch đầu dòng hoặc đoạn văn ngắn. Bạn đã nghiên cứu những gì? Bạn đã xây dựng, viết, hay thử nghiệm điều gì đầu tiên? Làm thế nào bạn cải thiện thiết kế hoặc mã lập trình của mình? Nếu có thể, hãy đính kèm hình ảnh hoặc sơ đồ minh họa.
Ví dụ:
- Nghiên cứu các kỹ thuật chưng cất nước bằng năng lượng mặt trời chi phí thấp.
- Phác thảo thiết kế sử dụng chai nhựa tái chế.
- Xây dựng nguyên mẫu và thử nghiệm với nước muối.
- Đo chất lượng nước và ghi lại dữ liệu nhiệt độ bằng cảm biến Arduino.
5. Thách thức Gặp phải và Cách Giải quyết
Đây là một trong những phần quan trọng nhất nơi bạn có thể thể hiện tư duy sáng tạo và tính kiên trì. Điều gì đã xảy ra không như kế hoạch? Bạn gặp phải những trở ngại bất ngờ nào? Bạn đã khắc phục hay thay đổi hướng đi của dự án ra sao?
Ví dụ: “Ống nhựa bị chảy khi tiếp xúc lâu với ánh nắng mặt trời. Tôi đã thay bằng ống silicon chịu nhiệt và thêm lớp giấy bạc phản chiếu để giảm tiếp xúc trực tiếp.”
6. Kết quả Cuối cùng hoặc Bài học rút ra
Tóm tắt kết quả đạt được, những gì bạn học được, và điều bạn muốn cải thiện trong tương lai. Phần này có thể bao gồm cả phản hồi từ giáo viên, giám khảo, hoặc người hướng dẫn nếu có.
Ví dụ:
- “Ứng dụng đã theo dõi hiệu quả lượng nước sử dụng và giúp khu vườn của chúng tôi giảm 15% lượng nước lãng phí. Tôi học được rất nhiều về cách lập trình giao diện thân thiện với người dùng và xử lý dữ liệu thực tế.”
- “Cảm biến robot hoạt động tốt trong hầu hết điều kiện, nhưng tôi phát hiện cần hiệu chỉnh cho từng mẫu máy khác nhau. Trải nghiệm này dạy tôi tầm quan trọng của việc thử nghiệm và cải tiến liên tục. Lần tới, tôi muốn kiểm tra nhiều thiết kế hơn để tìm ra mô hình hiệu quả nhất.”
Một Portfolio STEM tốt không cần phải quá hoành tráng. Điều quan trọng là nó phải chân thật, rõ ràng, có tổ chức và thể hiện được sự tiến bộ của bạn.
Danh sách kiểm tra trước khi hoàn thiện hồ sơ STEM (Final Checklist):
- Bạn đã có ít nhất hai dự án được ghi chép chi tiết chưa?
- Bạn đã liệt kê các công cụ và kỹ năng mình đã sử dụng chưa?
- Một người khác có thể tìm hiểu thêm về bạn và dễ dàng liên hệ với bạn sau khi đọc STEM Portfolio không?
Nếu Chưa Có Dự Án Lớn Nào Thì Phải Làm Sao?
Bạn không cần phải xây dựng một sản phẩm hoàn chỉnh hay phát triển một ứng dụng có nhiều người sử dụng thì mới có thể chia sẻ trên STEM portfolio. Điều quan trọng nhất là thể hiện sự tò mò, nỗ lực và quá trình trưởng thành của bạn thông qua các dự án và trải nghiệm mà bạn đã có từ trước đến nay. Bạn có thể liệt kê ngay cả những thành tựu nhỏ hoặc dự án chưa hoàn thiện trên hồ sơ STEM để cho thấy những kỹ năng quan trọng như giải quyết vấn đề, sự sáng tạo và tính kiên trì.
Hãy bắt đầu với những điều như:
- Dự án cá nhân hoặc dự án nhóm: Lập trình trò chơi, in mô hình 3D, hoặc làm thí nghiệm khoa học.
- Khóa học và chứng chỉ: Các khóa học Python, bootcamp trực tuyến, hoặc điểm thi các môn AP.
- Kinh nghiệm thực tế: Làm tình nguyện hoặc thực tập với các nhiệm vụ liên quan đến STEM.
- Đánh giá cá nhân: Suy ngẫm về những gì bạn đã học và cách bạn đã tiến bộ.
Thay vì tập trung vào kết quả, bạn hãy dẫn dắt người xem tìm hiểu về quá trình, cách ra quyết định và những bài học bạn rút ra. Bắt đầu xây dựng portfolio từ sớm và cập nhật định kỳ mỗi khi bạn học được điều gì mới là cách tuyệt vời để nhìn lại hành trình phát triển của bản thân. Những cập nhật nhỏ nhưng đều đặn này sẽ giúp portfolio của bạn trở thành một hồ sơ ý nghĩa ghi lại quá trình học tập và trưởng thành của bạn trong lĩnh vực STEM.
Bạn Đã Sẵn Sàng Bắt Đầu
Mục đích của STEM Portfolio không phải là để phô trương những thành tích hay giải thưởng danh giá mà là để người đọc hiểu được hành trình mà bạn tìm hiểu, tích luỹ kiến thức, kỹ năng, và sự phát triển cá nhân ở lĩnh vực STEM bạn muốn theo đuổi. Hãy bắt đầu từ những bước nhỏ và để những hoạt động và dự án bạn thực hiện nói lên năng lực của mình.
Nếu bạn đang tìm một thành tích để đưa vào STEM portfolio, cuộc thi ACSL (American Computer Science League) sẽ là một lựa chọn tuyệt vời.
Tại Aralia, khóa học Luyện thi Kỳ thi ACSL giúp học sinh xây dựng kỹ năng và sự tự tin cần thiết để đạt thành tích cao trong cuộc thi này. Khóa học bao gồm hai tuần học về kiến thức lập trình nền tảng, tiếp theo là các buổi học chuyên sâu bao quát toàn bộ 12 chủ đề của ACSL, cùng với bài tập mở rộng trước mỗi kỳ thi nhằm tăng cường khả năng giải quyết vấn đề.
Chương trình được giảng dạy bởi giảng viên khoa học máy tính tại trường trung học Mỹ hàng đầu với nhiều kinh nghiệm huấn luyện các đội thi giành giải thưởng tại ACSL. Nhờ đó, học sinh có thể nâng cao kỹ năng tư duy logic, giải quyết vấn đề và sẵn sàng thử thách bản thân trong cuộc thi.
Để biết thêm thông tin, vui lòng truy cập Aralia | ACSL Competition Prep.
Luyện thi Kỳ thi Khoa học Máy tính Hoa Kỳ – ACSL
Chương trình bắt đầu với hai tuần luyện tập lập trình chuyên sâu để tạo điều kiện cho các thí sinh nâng cao kỹ năng của mình. Sau đó, mỗi chủ đề trong số 12 chủ đề của ACSL sẽ được phân bổ trong hai tuần, cho phép thí sinh có đủ thời gian để khám phá và hiểu sâu hơn về từng chủ đề. Trước mỗi cuộc thi, các thí sinh sẽ được cung cấp hai bài toán lập trình không liên quan đến chủ đề hiện tại. Những bài toán này được thiết kế để nâng cao kỹ năng lập trình và giúp thí sinh cảm thấy tự tin hơn khi đối mặt với các thử thách đa dạng.
Giới thiệu về Python
Chúng ta sẽ học những kiến thức cơ bản về ngôn ngữ lập trình Python và các ứng dụng phổ biến nhất của nó, bao gồm phân tích dữ liệu (data analysis), thu thập dữ liệu web (web scraping), và học máy (machine learning) hoặc các lĩnh vực phát triển phần mềm khác. Sau khi nắm vững kiến thức cơ bản, chúng ta sẽ xem xét các lĩnh vực khác nhau và điều chỉnh khóa học phù hợp với sở thích của học viên.
